غدیرروزیاس کفارواکمال دین

غدیر، روز یأس کفّار و اکمال دین‏

الیوم اکملت لکم دینکم

در روز غدیر بانصب على ابن ابیطالب (ع) دین کامل شد زیرا رهبرى پیدا کرد که هم دین شناس است و هم عادل و معصوم است و هم دین را در همه ابعاد زندگى فردى و اجتماعى اجرا مى‏کند. امام باقر(ع) فرمودند: بنى الاسلام على خمسة اشیاء على الصلاة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایة. قال زراره و اىّ شى‏ء من ذلک افضل فقال: الولایة افضل، لانّها مفتاحهن و الوالى هو الدلیل علیهنّ؛(10)
دین داراى پنج پایه است: 1- نماز 2- زکات 3- حج 4- روزه 5 - ولایت از آن حضرت سئوال شد کدام یک از این پنج پایه ارزش مندتر است فرمود: ولایت با فضیلت‏ترین و با ارزش‏ترین آن هاست و براى این که کسى خیال نکند که ولایتى که افضل بناهاى اسلام است به معناى محبت و اعتقاد به حقانیت اهل بیت و یا ولایت تکوینى است فرمود: ولایت کلید و مفتاح همه آن‏ها و والى دلیل بر آن‏ها ست. یعنى ولایت به معناى حکومت و زعامت سیاسى است و آن که زعامت سیاسى جامعه را برعهده دارد والى مسلمین است. او چون دین شناس و دین باور و متین و مفسّر دین و مجرى حدود آن و مدافع حریم است. کلید دین است. و اگر دین داراى ولى و قیمى با اوصاف گذشته باشد مقوّم دین و موجب کمال دین است، ناگفته نماند که دین اسلام در زمان پیامبر(ص) نیز کامل بود زیرا در آن زمان قیّم و شارح و مبیّن دین و عامل و مجرى حدود و مدافع آن شخص آن حضرت بوده است و بعد از ارتحال آن حضرت این شئون برعهده خلیفه آن حضرت است و این خلیفه باید با مستخلف عنه سنخیّت و هماهنگى داشته باشد و لذا جانشین رسول خدا از مقام عصمت برخوردار بود تا بتواند با برخوردارى از این ویژگى به تفسیر معصومانه وحى و اجراى آن بپردازد.

مراد از کمال دین

واژه کمال در لغت مقابل نقص به کار مى‏رود و هنگامى چیزى بدان متصف شود که هدف مورد نظر را بر آورده نماید بنابراین تعیین (دقیق حد و مرز معناى آن وابسته به هدفى است که از متعلق آن مد نظر است.
هنگامى که این واژه براى دین به کار مى‏رود اول باید هدف آورنده آن را شناخت قدر جامع و مشترک همه ادیان الهى که همان دین پذیرفته شده در نزد خداى سبحان است، اسلام است، ان الدین عندالله الاسلام؛(11).
و اگر کسى غیر از آن دینى را انتخاب کند پذیرفته نخواهد شد و من یتبغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه ؛(12).
و معناى دین در واقع تسلیم و انقیاد و فرمان بردارى در برابر خداى سبحان و فرمان‏هاى اوست و به عبارت دیگر دین در لغت به معناى خضوع و انقیاد در برابر برنامه و مقررات معیّن مى‏آید و در قرآن به معناى مجموعه معارف و احکام و مقرراتى اطلاق شده که از جانب خداى سبحان نازل گشته تا برنامه زندگى بندگان باشد و مردم نیز باید در برابر آن مقررات و معارف تسلیم و منقاد باشند و دین در قرآن به کمال وصف شده است و حضرت امیرالمؤمنین(ع) نیز آن را به کمال وصف کرده است. از جمله در خطبه 86 فرمود :و انزل علیکم الکتاب تبیانا لکل شى‏ء و عمّر فیکم نبیّه ازماناً حتى اکمل له و لکم فیما انزل من کتابه دینه الذى رضى لنفسه و انهى الیکم على لسانه؛(13).
خداى سبحان کتاب و قرآن را بر شما نازل کرد که بیان گر همه چیز است و تمام امورى که به هدایت و سعادت و نجات انسان‏ها مربوط است در آن بیان شده است و پیامبر را آن مقدار در میان شما عمر داده که براى شما و او دینى را که مورد رضاى اوست و در کتاب آسمانى اش نازل کرده کامل نماید و برزبان پیامبرش اعمالى را که بر شما لازم بود رسانده است.
بر اساس این فراز از خطبه نهج البلاغه خداى سبحان به پیامبرش فرصت داده که همه گفتنى‏ها را بگوید و دین و آیین خدا را کامل گرداند و آن چه که هدف اصلى از بعثت آن حضرت است یعنى مسئله انسان سازى و سعادت بشر در تمام زمینه هاست در بردارد. از جمله مسئله رهبرى دین بعد از خودش را نیز معرفى کرده است. در خطبه 183 نیز فرمود: القرآن آمرزاجر و صامت ناطق حجة الله على خلقه اخذ علیه میثاقهم و ارتهن علیهم انفسهم اتمّ نوره و اکمل به دینه .
قرآن امر کننده و باز دارنده است، خاموش گویا و حجت خدا بر خلق است، خداوند پیمان عمل به آن را از بندگانش گرفته و آنان را در گروه دستورات قرآن قرار داده است، نور خدا را در میان بندگان به وسیله آن کامل ساخت و دین و آیینش را با آن به حد کمال رساند.
در خطبه 18 نیز در جواب کسانى که آراى متفاوت ارائه مى‏نمایند فرمود: ام انزل الله دیناً تاما فقصّرالرسول عن تبلیغه و ادائه و الله سبحانه یقول: ما فرطنا فى الکتاب من شى‏ء و فیه تبیان لکلّ شى‏ء.
آیا خدا دین کاملى نازل کرده است ولى پیامبر در تبلیغ و اداء آن کوتاهى نموده است حال آ نکه خداى متعال مى‏فرماید: ما چیزى در قرآن فروگذار نکردیم و در قرآن بیان همه چیز آمده است.
بدیهى است هیچ مسلمانى این احتمال را درباره پیامبر نمى‏دهد که او در تبلیغ و اداء رسالت خود کوتاهى کرده باشد چرا که در تبلیغ و اداى وحى معصوم است بنابراین در تبلیغ رسالت و وحى الهى کوتاهى نکرده است.
با توجه به این که دین خدا کامل است و در روز غدیر به کامل بودن خبر داده است لازم است بدانیم که کمال دین تنها به بیان احکام الهى نیست بلکه این دین به مبیّن و شارح معصوم و مجرى معصوم دارد که هم دین را به طور صحیح بیان کند و هم از تحریف و ایجاد بدعت در دین جلوگیرى نماید و هم آن را به طور صحیح و کامل اجراء نماید و این، تحقق پیدا نمى‏کند جز این که پیامبر مسئول این وظیفه مهم را مشخص نماید و از ین رو در روایات کمال دین را به ولایت امیرالمؤمنین (ع) مى‏داند و این امر در روز عید غدیر خم تحقق پیدا کرده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «یوم غدیر خم افضل اعیاد امتى و هو الیوم الذى امرنى الله تعالى ذکره فیه بنصب اخى على ابن ابیطالب (ع) علماً لامتى یهتدون به من بعدى و هو الیوم الذى اکمل الله فیه الدین و اتمّ على امتّى النعمة و رضى بهم الاسلام دیناً؛(14) روز غدیر خم از با فضیلت‏ترین عیدهاى امت من است و آن روزى است که خداى سبحان به من امر کرد تا برادرم على را به عنوان نشانه امتم منصوب کنم تا آنها بعد از من به وسیله وى هدایت شوند و این روز همان است که دین در آن کامل شده ونعمت بر امتم تمام گردید. و اسلام به عنوان دین براى آنها پسندیده شده است» و در حدیث دیگرى امام رضا(ع) فرمود: «و امرالامامة من تمام الدین؛(15) تمام و کمال دین به امر امامت است.» سرّ آن همان است که گفته شد، امام هم این را تبیین مى‏کند و هم از تحریف آن جلوگیرى مى‏نماید و هم نمى‏گذارد در دین بدعت ایجاد شود و هم دین را درست اجرا مى‏کند.

و اتممت علیکم نعمتى

خدا در روز عید غدیر نعمت خود را بر امت مسلمان به اتمام رساند و آئین اسلام به تکامل نهایى خود رسید. زیرا بدون تعیین جانشینى براى پیامبر و بدون روشن شدن وضع آینده مسلمانان این آئین به تکامل نهایى نمى‏رسد.
براساس این آیه دین نعمتى است که روابط انسان را با خلق و خالق و نظام هستى تنظیم مى‏کند و زمینه عبادت و عبودیت را براى او فراهم مى‏سازد و با انتخاب جانشین براى پیامبر این نعمت ویژه و مطلق الهى به مرحله پایانى خود مى‏رسد و با نصب على(ع) به عنوان جانشین، اسلام نیز به کمال لازم خود رسیده است.

و رضیت لکم الاسلام دینا

اسلام را به عنوان دین نهایى براى شما پذیرفتم یعنى روز غدیر روزى بود که اسلام با تکمیل برنامه هایش به عنوان آیین نهایى از طرف خداوند پذیرفته شده است و با توجه به این که در این روز على(ع) به عنوان جانشین پیامبر منصوب شد روشن مى‏شود که نعمت الهى بدون جهت یافتن با رهبرى الهى تمام و مرضىّ خدا نیست.
خداى سبحان در سوره نور که پیش از سوره مائده بر پیامبر نازل شده است فرمود: «وعدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنّهم فى الارض کمااستخلف الذین من قبلهم و لیمکنّن لهم دینهم الذى ارتضى لهم ولیبدّلنّهم من بعد خوفهم امناً؛(16).
خدا به آنهایى که ایمان آورده‏اند و عمل صالح انجام داده‏اند وعده داده است که آنها را خلیفه خدا در روى زمین قرار دهد، همان طور که پیشینیان آنان را چنین کرد و نیز وعده داد آئینى را که براى آن پسندیده است مستقر و مستحکم گرداند و بعد از ترس به آن‏ها آرامش بخشد.»
بر اساس این آیه خداى متعال به مؤمنان و کسانى که عمل صالح انجام دهند وعده داده است که آئینى را که پسندیده است در روى زمین مستقر مى‏سازد و زمانى اسلام در زمین مستقر و ریشه‏دار شد که با ولایت توأم شده است.
اگر در این آیه به مؤمنان وعده داده است که سه ویژگى به افراد با ایمان اعطاء مى‏کند و آن خلافت در روى زمین و امنیت و آرامش براى پرستش پروردگار و استقرار دینى که مورد رضاى خدا مى‏باشد با وعده‏ها در روز عید غدیر با نصب على (ع) و با نزول آیه اکمال دین جامه عمل پوشیده است زیرا در این روز نمونه کامل فرد با ایمان و عمل صالح یعنى على ابن ابیطالب (ع) به جانشینى پیامبر مبعوث شده است.

نتیجه‏ گیرى

با توجه به مجموع مطالبى که در رابطه با آیه اکمال دین مطرح شده روشن مى‏شود که امامت و ولایت از ارکانى است که با تحقق آن، هم کفار مأیوس مى‏شوند و هم دین کامل مى‏گردد و هم نعمت خدا به پایان مى‏رسد و هم دین اسلام به عنوان دین پسندیده مرضىّ خدا قرار مى‏گیرد. بنابراین پذیرش امامت و ولایت به عنوان امرى اعتقادى از اهمیت فوق العاده‏اى برخوردار است که همگان باید آن را بپذیرند و به آن ایمان پیدا کنند.